isti

1. sif. Qızdırılmış, isidilmiş, hərarəti artırılmış (soyuq qarşılığı). İsti otaq. İsti ütü. İsti süd. – Hənifə bir əlində tas, o biri əlində isti su ilə dolu vedrə və dolça, tövşüyə-tövşüyə içəri girdi. İ. Hüseynov.

2. is. Xəstəlik halında bədəndə yaranan hərarət, istilik. Xəstənin istisi qalxmışdır. – İstisini ölçüb dərhal; Ana deyir: – Dincəl bir az. M. D.. <Salama> elə gəldi ki, sinəsindən isti qalxır. . M. C..

3. sif. İstilik verən, yandırıcı, qızğın. İsti günəş. İsti şüa. – . . Turab Xəzər dənizindən qalxan od kimi isti günəşdən yorğun gözlərini açdı. M. Hüs.. Əsla məni döyməsin; İsti günəş, sərt külək. Z. Xəlil. // Hava haqqında. İsti gün. İsti hava. – Nə gözəldir dolaşmaq isti yay fəsilləri; Bu sərin sahilləri. M. Müş.. Avqustun ortaları olduğundan hava çox isti idi. İ. Ə.. İsti yay günləri də Tapdığın intizarını anlayıb tez gəlib keçdi. Ə. Vəl.. // Mülayim iqlimi olan. İsti ölkələr (cənub ölkələri). // is. Bərk qızmış hava; hərarət, istilik. Heç kəs nə qapıda, nə küçənin bir yanında görünmür. Yəqin ki, istinin zərbindən hərə bir kölgə yerə pənah gətirib. C. M.. <Məşədi Qəzənfər:> Yazın istisində harada sərinləyə bilərsən? Ü. H.. Dözülməz isti insanı taqətdən salırdı. Ə. S.. // Cəm halında: istilər – havanın qızmağa başlaması. İstilər düşdü. İstilərin başlanmasına az qalıb. – İstilər düşdükcə başını qaldırıb canlanmış cürbəcür həşərat və milçəklər bu gecə sanki qəsdən daha çox fəaliyyət göstərirdi. M. İ..

4. sif. Bədəni soyuqdan yaxşı qoruyan; yun. İsti köynək. İsti paltar. İsti corab. – Gecələr yatmayıb hər bir qoçağa; İsti paltar tikdi gəlinlər, qızlar. S. V.. <Zəhranın> ayağında dizdən əsgər çəkməsi, başında isti papağı vardı. Ə. Vəl..

5. sif. məc. Hərarətli, mehriban, nəvazişli, oxşayıcı, səmimi. Şux səslərlə dolu isti yuvalar; Daşqın çaylar, durğun göllər bizimdir. . A. Ş.. Bircə nöqsan tapmayaraq övladının varlığında; Bir can kimi bəsləmişdir məni isti qucağında. S. Rüst.. <Gülcamal:> Məmmədin səsinə oxşayır bu səs; Onun nəfəsidir bu isti nəfəs! Z. Xəlil.

◊ İsti basmaq – bir işdən, sözdən, hadisədən və s. dən çox mütəəssir olub özünü istilənmiş kimi hiss etmək. İsti çalmaq – bax isti basmaq. Bu səsdən məni bir isti çaldı, hərarət bütün bədənimi mum kimi yumşaltdı. M. C.. İsti vurmaq – günəşin şiddətli təsirindən süstləşmək, əzgin və ya bayğın hala gəlmək. Gorus dağının qaşında Nəbini isti vurur, bir kölgəlik tapıb uzanır. «Qaçaq Nəbi». İsti yer – sakit, rahat, qazanclı, gəlirli iş, vəzifə, mənasında. O gah getmək istədi, gah da isti yerini soyutmaqdan qorxdu. M. C.. İsti-soyuq dadmaq (görmək, bilmək və s.) – bax bərkə-boşa düşmək («bərk-boş»da). <Məsum kişi:> . . Oxuyanda nə olar, – deyirdi, – uşağın birisidir. Dünyanın işlərini nə qanır. İsti-soyuq dadmayıb. M. C.. Durna bacı dünyanın isti-soyuğunu yaxşı bilən adamlardan idi. Ə. S..